Habitats van steekmuggen en knutten (5)

De ideale milieu-omstandigheden voor steekmuggen

hoge-dichtheid-larven-steekmuggen
Klein, ondiep tijdelijk water met een hoge dichtheid aan steekmuglarven.

Een sterke wisseling van milieuomstandigheden, bijvoorbeeld een afwisseling van zout naar zoet, van zuurstofrijk naar zuurstofarm of van neutraal naar zuur, is voor de meeste waterdieren fataal. Veel dieren sterven. Met een dergelijke wisseling, bijvoorbeeld van zuurstofrijk naar zuurstofloos, wordt een nieuw watermilieu gecreëerd waar, als gevolg van afwezigheid van predatoren, steekmuggen zich goed in kunnen ontwikkelen. Steekmuggen profiteren van verstoringen, ze koloniseren snel en hebben dan geen last van andere dieren, met name rovers. Extreme milieus, zoals regentonnen, dakgoten en natte kruipruimtes leveren een voor veel waterdieren een onleefbaar milieu op. Hier profiteren steekmuggen van, voor hen is dit extreme milieu zeer geschikt.

Een ander type extreem milieu zijn plaatsen waar het tijdelijk nat en tijdelijk droog is, zoals moerassen, oversstromingsgebieden, waterbergingen en containermilieus. Containermilieus zijn tijdelijke watertjes in plantenschotels, emmers, autobanden of koffiebekers. Het moment in de tijd, de frequentie en de duur van het water bevatten (ook wel inundatie genoemd) in samenhang met het terreinreliëf of de vorm van het waterlichaam zijn sterk bepalend voor duur dat water aanwezig blijft. Is in de zomer de natte periode kort maar meer dan 10 dagen dan zullen huissteekmuggen dit hier een uitstekende broedplaats vinden.

Overstroming van rivieruiterwaarden en beekdalen treedt vooral op in de winter en het voorjaar maar soms bij extreem nat weer ook in de zomer. In deze onregelmatige, moerassige overstromingsgebieden, ontstaan veel tijdelijke watertjes. Een slecht doorlatende bodem maakt het nog dynamischer. Deze overstromingsgebieden bieden moerassteekmuggen een broedplaats in het voorjaar en vormen een eldorado voor huissteekmuggen in de zomer.

In andere moerasgebieden die van nature al een hoge grondwaterstand hebben, zoals laag- en hoogveengebieden, duinvalleien en laagten in veenweidepolders, staat water in poeltjes en depressies in de winter en dat milieu blijft tot in het voorjaar. Met name de randzones hebben vaak een dynamisch wisselend grond- en oppervlaktewaterpeil. Juist deze zones zijn vaak ideale broedplaatsen van moerassteekmuggen en moerasknutten. Als gevolg van intense neerslag in de zomer treden hier ook (regen)inundaties op. Water zal na (regen)inundatie langer aanwezig blijven, zeker in onregelmatig terrein. Wanneer dit optreedt biedt het een geschikt voor de ontwikkeling van huissteekmuggen.

Voor alle containermilieus geldt hetzelfde principe; het tijdelijk water biedt huissteekmuggen en sommige boomholtesteekmuggen, met name de exotische, alle kansen.

Piet Verdonschot
Piet Verdonschot

Piet Verdonschot is al meer dan 40 jaar werkzaam in de aquatische ecologie en heeft jarenlang de onderzoeksgroep Zoetwaterecosystemen van Wageningen Environmental Research (WUR) en de bijzondere leerstoel Wetland Restoration Ecology bij het Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica (UvA) geleid. Deze ervaring wordt via AquaScape beschikbaar gesteld.